Παράλληλος θηλασμός ή με τον αγγλικό όρο tandem nursing, είναι ο θηλασμός (συνήθως) δύο, ή και περισσότερων παιδιών διαφορετικής ηλικίας (όχι δίδυμων, τρίδυμων κλπ). Συμβαίνει όταν μια μητέρα που θηλάζει, μένει έγκυος, συνεχίζει τον θηλασμό κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της και μετά τον ερχομό του νέου μέλους, θηλάζει παράλληλα με το βρέφος και το/τα μεγαλύτερο/α παιδί/ά της.
Πολλές μαμάδες αναρωτιούνται αν θα μπορέσουν (ή αν θέλουν) να θηλάσουν το βρέφος τους παράλληλα με το νήπιο τους. Ας μιλήσουμε γι’ αυτό ώστε να τις βοηθήσουμε να πάρουν την απόφαση που ταιριάζει καλύτερα στην οικογένεια τους.
Θα καλύψει το γάλα μου και τα δύο παιδιά;
Ναι! Ο θηλασμός ακολουθεί τον κανόνα ζήτησης και προσφοράς και η παραγωγή προσαρμόζεται ώστε να καλύψει τις ανάγκες και των δύο παιδιών. Για να σιγουρευτούμε ότι το βρέφος τρέφεται επαρκώς, ελέγχουμε ό,τι και αν δεν κάναμε tandem (πάνες, βάρος, γενική εικόνα). Σε περίπτωση μειωμένης πρόσληψης βάρους ελέγχουμε πιθανούς λόγους, όπως τοποθέτηση, χαλινό, ουρολοίμωξη, αλλεργίες και διαχείριση των μαστών ανάμεσα στα δύο παιδιά (συμβουλευτείτε τη μαία σας ή έναν σύμβουλο θηλασμού).
Πρέπει να χωρίσω στήθη;
Δίνουμε προτεραιότητα στον θηλασμό του βρέφους ενώ υπάρχουν διάφορα μοτίβα που μπορούμε να επιλέξουμε:
- Να χωρίσουμε στήθη και το κάθε παιδί να έχει το “δικό του”.
- Να προσφέρουμε ελεύθερα και τα δύο στήθη και στα δυο παιδιά υπολογίζοντας ποιο στήθος να προσφέρουμε κάθε φορά στο βρέφος ως εξής: αν το βρέφος θηλάσει από το Α στήθος και το νήπιο από το Β, στον επόμενο θηλασμό, θα προσφέρουμε στο βρέφος πρώτα το Β στήθος και μετά το Α. Ουσιαστικά μετράμε τους θηλασμούς του νηπίου σαν να τους έκανε το βρέφος.
- Να χωρίσουμε στήθη σε ό,τι αφορά τον θηλασμό του νηπίου και να προσφέρουμε και από τα δύο στήθη, μόνο στο βρέφος. Πχ το νήπιο να πίνει πάντα από το Α και το βρέφος και από τα δυο. Και σε αυτό το μοτίβο υπολογίζουμε ποιο στήθος να προσφέρουμε στο βρέφος όπως στο δεύτερο μοτίβο.
Δεν είναι απαραίτητο να θηλάζουν και τα δύο παιδιά ταυτόχρονα, κάθε παιδί μπορεί να θηλάζει στο δικό του χρόνο.
Τι γίνεται σε περίπτωση ασθένειας του μεγαλύτερου παιδιού;
Ο παράλληλος θηλασμός μπορεί να συνεχιστεί όπως συνήθως και δεν χρειάζεται να ληφθούν ειδικά μέτρα, όπως διαχωρισμός μαστών ή πλύσιμο του στήθους μετά τον θηλασμό του μεγαλύτερου. Άλλωστε πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων όλα τα μέλη της οικογένειας έχουν εκτεθεί στη λοίμωξη και το tandem συμβάλλει στην αντιμετώπιση της, καθώς μέσω του θηλασμού μεταφέρονται αντισώματα και στα δύο παιδιά. Σε γενικότερες γραμμές, ιδιαίτερη προσοχή θέλει από μέρους μας σε διάφορες περιπτώσεις όπως του επιχείλιου έρπητα, ανεμευλογιάς, ιό Coxsackie, σταφυλόκοκκου (συμβουλευτείτε τον/ την παιδίατρό σας ή/και την μαία σας).
Είναι δύσκολο το tandem;
Το tandem είναι σίγουρα άλλη πίστα! Η διαχείριση δυο παιδιών αποτελεί από μόνη της μια πρόκληση, και η σύγκρουση αναγκών που προκύπτει ανάμεσα σε δυο θηλάζοντα παιδιά και τη μαμά είναι μεγάλη. Μετά από μια περίοδο προσαρμογής η μαμά μπορεί να βρει τα πατήματα της και να διαχειριστεί καλύτερα την νέα αυτή συνθήκη.
Ποια είναι τα πρακτικά οφέλη του παράλληλου θηλασμού;
Ο θηλασμός του νήπιου μπορεί να διευκολύνει τη μαμά τις πρώτες μέρες που το στήθος της μπορεί να πρηστεί. Το tandem, συμβάλλει επίσης, στην παραγωγή του γάλακτος. Επιπλέον, η μαμά έχει έναν άμεσο και ταυτόχρονο τρόπο να ηρεμεί και να αποκοιμίζει τα παιδιά, κερδίζοντας κι εκείνη περισσότερο χρόνο ύπνου.
Είναι απαραίτητο, τα παιδιά να αποθηλάσουν την ίδια χρονική στιγμή;
Όχι. Το κάθε παιδί θα αποθηλάσει σε διαφορετικό χρόνο ,είτε ακολουθηθεί φυσικός αποθηλασμός (με πρωτοβουλία του παιδιού), είτε καθοδηγούμενος από την μητέρα αποθηλασμός.
Μπορεί το tandem να επηρεάσει το πότε θα αποθηλάσει το μεγαλύτερο παιδί;
Συνήθως ναι. Ο ερχομός του νέου μέλους αλλάζει την δυναμική της αρχικής δυάδας μαμάς-παιδιού και είναι πιθανό το νήπιο να συνεχίσει να θηλάζει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απ’ ότι αν δεν υπήρχε η συνθήκη του μικρότερου παιδιού.
Τι γίνεται στην περίπτωση που το νήπιο αποθηλάσει κατά την εγκυμοσύνη, και ξαναζητήσει μετά τη γέννηση του νέου μέλους;
Σε γενικές γραμμές συστήνεται να μην αρνηθούμε στο νήπιο να δοκιμάσει να θηλάσει. Το πιθανότερο είναι να έχει “ξεχάσει” την θηλαστική κίνηση και στις περισσότερες περιπτώσεις, χρειάζεται απλώς την επιβεβαίωση ότι η μαμά ανταποκρίνεται στην ανάγκη του, και έτσι δεν ξαναζητά.
Αρνητικά συναισθήματα (agitation) κατά το tandem
Τι γίνεται όταν η μαμά έρχεται αντιμέτωπη με agitation κατά το tandem;
Καταρχάς, επειδή agitation μπορεί να προκύψει και κατά τον θηλασμό στην εγκυμοσύνη, ας το ξεχωρίσουμε λίγο από αυτό που βιώνει η μαμά, αργότερα, κατά το tandem.
Στην εγκυμοσύνη, η ενόχληση είναι κυρίως ορμονικό θέμα, καθώς ευαισθητοποιούνται οι θηλές έτσι κι αλλιώς, και επιπλέον αυτού, αυξάνεται η ένταση που βάζει το παιδί κατά την θηλαστική κίνηση, προκειμένου να “βγάλει” γουλιά, καθώς στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η ροή/παραγωγή του γάλακτος μειώνεται έως και διακόπτεται μετά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Μετά την γέννηση του νέου μέλους, τα πράγματα αλλάζουν, η μητέρα έχει ένα πρωτογενές ένστικτο να δώσει προτεραιότητα στο νεογέννητο και να του προσφέρει την αποκλειστικότητα που βίωσε και το πρώτο της μωρό. Παράλληλα, νιώθει υποσυνείδητα ότι το μεγαλύτερο παιδάκι μπορεί να επιβιώσει και χωρίς τον θηλασμό. Εδώ, να σημειώσουμε ότι πολλές μαμάδες αναφέρουν ότι με την επιστροφή τους από το μαιευτήριο στο σπίτι ένιωσαν πως το νήπιο τους, σαν να μεγάλωσε πολύ στις μέρες που ήταν μακριά και φαντάζει στα μάτια τους διαφορετικό. Επιπλέον, η θηλαστική κίνηση που κάνει, αλλάζει, καθώς μεγαλώνει η γνάθος του και βάζει διαφορετική πίεση κατά τον θηλασμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η μητέρα να βιώνει αρνητικά συναισθήματα όταν θηλάζει το μεγαλύτερο παιδάκι, ενώ αυτά απουσιάζουν εντελώς κατά τον θηλασμό του βρέφους, γεγονός που μπορεί να λειτουργήσει ανακουφιστικά για εκείνη.
Τι εννοούμε όταν λέμε agitation κατά το tandem;
Επειδή πολλές μαμάδες εκεί έξω, παλεύουν με τα συναισθήματα αυτά και νιώθουν μόνες, αξίζει να σημειωθεί λίγο γλαφυρά, τι εννοούμε όταν μιλάμε για αρνητικά συναισθήματα.
Το agitation μπορεί να ποικίλλει κατά περίπτωση από απλό εκνευρισμό σε κάποιους από τους θηλασμούς του νηπίου και ιδιαίτερα τις στιγμές που τα δύο παιδιά θηλάζουν ταυτόχρονα, μέχρι και συνεχή δυσφορία σε κάθε θηλασμό του μεγαλύτερου. Σε αρκετές περιπτώσεις, η μητέρα βιώνει τον θηλασμό από το μεγαλύτερο ως παραβίαση του σώματος της, ενώ υπάρχουν στιγμές που νιώθει ότι χάνει κάθε έννοια αυτοδιάθεσης και παλεύει να μην “πετάξει” από πάνω της το παιδί. Σε ακραίες περιπτώσεις, η αίσθηση αυτή, επεκτείνεται και σε στιγμές εκτός θηλασμού, και μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την σχέση της με το παιδί, ειδικά αν δεν μπορεί να εκλογικεύσει αυτό που συμβαίνει και δεν βρει τρόπους να το διαχειριστεί.
Και τώρα εύλογα, έρχεται το ερώτημα:
Μήπως είναι προτιμότερο, για την μητέρα, να αποθηλάσει κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και να μην ρισκάρει να περάσει αυτή την δυσκολία;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα, δεν είναι εύκολη και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, με βασικότερο, την επιθυμία της ίδιας της μητέρας αλλά και την ηλικία του μεγαλύτερου παιδιού.
Σε αυτό το σημείο, ας πούμε δύο πράγματα για το πως βιώνει το μεγαλύτερο παιδάκι τον ερχομό του νέου μέλους και τον ρόλο που παίζει ο θηλασμός σε αυτό.
Με τον ερχομό του νέου μέλους, όλα αλλάζουν και αυτά που καλείται να διαχειριστεί είναι πάρα πολλά. Όλη η ένταση, τα συναισθήματα, η ανάγκη για σύνδεση με την μαμά, διοχετεύονται μέσω της ανάγκης για θηλασμό. Σχεδόν όλα τα μικρά νήπια, θηλάζουν περισσότερο από τα νεογέννητα, τουλάχιστον τον πρώτο καιρό, γιατί ο θηλασμός τα βοηθάει να κάνουν την μετάβαση στα νέα δεδομένα και συμβάλλει στην θετική συσχέτιση με το καινούργιο μωρό που παίρνει τον δικό του χώρο και χρόνο στην οικογένεια. Μέσα από το tandem το νήπιο έχει την ευκαιρία να έρθει κοντά με το αδερφάκι του και να νιώσει την ασφάλεια ότι έχει την ίδια θέση με το μωρό στην αγκαλιά της μαμάς. Αν ο θηλασμός κοπεί κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, το παιδί καλείται να διαχειριστεί τις αλλαγές, χωρίς να έχει σύμμαχο τον θηλασμό και οι δυσκολίες που πιθανόν θα προκύψουν, είναι πολλές. Μερίδα παιδιών, κόβουν (σχεδόν) εντελώς το φαγητό όταν γεννιέται το αδερφάκι, δεν μπορούν να διαχειριστούν το γεγονός ότι η μαμά έχει σχεδόν όλη μέρα το βρέφος αγκαλιά και θηλάζει ενώ εκείνα δεν μπορούν, και μπορεί να απομακρυνθούν από εκείνη και να στραφούν σε άλλους φροντιστές (εκτός του έτερου γονέα). Μερίδα μαμάδων αναφέρει ότι αναγκάστηκε να διακόψει τον θηλασμό του βρέφους, γιατί το μεγαλύτερο κυριολεκτικά υπέφερε στην εικόνα της να κρατάει και να θηλάζει όλη μέρα το μωρό.
Παραθέτουμε και τις δύο όψεις του νομίσματος, για να δώσουμε μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη εικόνα.
Ποια είναι λοιπόν η καλύτερη απόφαση;
Εδώ παίζει ρόλο ο παράγοντας της ηλικίας του μεγαλύτερου παιδιού που ανέφερα παραπάνω. Εμπειρικά, θα λέγαμε ότι για παιδάκια με διαφορά ηλικίας μικρότερης των 2,5-3 ετών, το tandem μπορεί να αποδειχθεί σωτήριο, γιατί σε αυτές τις ηλικίες τα νήπια, έχουν ακόμη μεγάλη ανάγκη τον θηλασμό ψυχικά και συναισθηματικά, με τον τρόπο που αναλύσαμε παραπάνω. Παιδάκια μεγαλύτερης ηλικίας, μπορούν πιο εύκολα, να αποθηλάσουν κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και παράλληλα να διαχειριστούν τις αλλαγές που θα συμβούν.
Άλλοι παράγοντες που μπορεί να παίξουν ρόλο στην απόφαση της μητέρας, έχουν να κάνουν με το συνολικό πλαίσιο της οικογένειας, όπως για παράδειγμα, αν υπάρχουν διαθέσιμοι φροντιστές (με βασικό τον έτερο γονέα) με τους οποίους μπορεί να μοιραστεί μέρος της φροντίδας και της καθημερινότητας των παιδιών.
Για να κλείσουμε το ερώτημα tandem ή όχι tandem, πρέπει να λάβετε υπόψη σας και άλλους παράγοντες που έχουν να κάνουν με τον οικογενειακό προγραμματισμό. Αν μετράτε τις δυνάμεις σας, αν ξέρετε καλά τον εαυτό σας, και νιώθετε ότι δεν σας ταιριάζει το tandem, και πιθανόν ούτε ο θηλασμός κατά την εγκυμοσύνη, μπορείτε να δώσετε περισσότερο χρόνο στον εαυτό σας και να μην κάνετε επόμενο παιδί πριν αποθηλάσει και λίγο αυτονομηθεί ηλικιακά το πρώτο. Ας προσπαθούμε να προνοήσουμε πριν βρεθούμε μεταξύ δύο επιλογών που φαντάζουν εξίσου δύσκολες, σε πολλά σημεία.
Τι κάνουμε αν έρθουμε αντιμέτωπες με agitation κατά το tandem;
- Το πρώτο βήμα, είναι να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στο παιδί και γιατί (όσα ανέφερα παραπάνω). Το νήπιο είναι μεγαλύτερο από το βρέφος, αλλά όχι μεγάλο. Μπορεί να μην χρειάζεται τον θηλασμό για να επιβιώσει, όπως το βρέφος, αλλά τον χρειάζεται για διαφορετικούς λόγους εξίσου σημαντικούς τελικά, τουλάχιστον μέχρι να επέλθει μια ισορροπία με την έλευση του νέου μέλους. Ας προσπαθήσουμε να δούμε τα δεδομένα μέσα από τα δικά του μάτια και να έχουμε όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικές προσδοκίες. Η γνώση και η κατανόηση θα μας βοηθήσουν στην αποδοχή και αυτό μπορεί να καταλαγιάσει μεγάλο κομμάτι του agitation.
- Το δεύτερο βήμα είναι να δούμε την μεγαλύτερη εικόνα, μήπως τελικά υπάρχουν άλλα πράγματα που μας κουράζουν περισσότερο από το tandem; Ποιο είναι συνολικά το πλαίσιο της οικογένειας μας; Έχουμε υποστήριξη, έχουμε στιγμές που μπορούμε να αποφορτιστούμε; Έχουμε ανθρώπους (και πέρα από τον σύντροφο) να μοιραστούμε την γονεϊκότητα; Υπάρχουν μαμάδες με αντίστοιχη εμπειρία που να μπορούμε να απευθυνθούμε για να μοιραστούμε την δυσκολία μας; Ας επιστρατεύσουμε όποιον μπορούμε να εμπιστευτούμε ώστε να μας δώσει χρόνο να σκεφτούμε καθαρά και να πάρουμε ανάσες.
- Το τρίτο βήμα είναι να δουλέψουμε τα αντικρουόμενα συναισθήματα μας – από την μια πλευρά η ανάγκη για αυτοδιάθεση του σώματός μας, από την άλλη, ενοχές απέναντι στο παιδί που χρειάζεται τον θηλασμό. Η προτροπή για απλή υπομονή και προτεραιότητα της ανάγκης του παιδιού έναντι της ανάγκης της μητέρας, επ’ αόριστον δεν είναι ρεαλιστική, ούτε και λειτουργική σε βάθος χρόνου. Η αυτοδιάθεση του σώματος μας, είναι αναφαίρετο δικαίωμα, ακόμη και αν μιλάμε για τα παιδιά μας. Το μοντέλο της μάνας-θυσίας περισσότερο επιβαρύνει την δυάδα παρά την ωφελεί, μακροπρόθεσμα. Συνηθίζεται να αναφέρεται περιγραφικότατα, το πόσο ενδέχεται να διαταραχτεί ο δεσμός σε περίπτωση μη ομαλού αποθηλασμού, αλλά μπορούμε άραγε να μετρήσουμε την αρνητική επίδραση που έχει στον δεσμό, ο θηλασμός εις βάρος των συναισθημάτων της μητέρας, σε μόνιμη βάση;
- Το τέταρτο βήμα, λοιπόν, είναι να μετρήσουμε τις δυνάμεις μας και να λειτουργήσουμε στοχευμένα. Ο αποθηλασμός (ή και η μείωση των θηλασμών), χρειάζεται ενέργεια, έχουμε να την διαθέσουμε; Αν όχι, δίνουμε περισσότερο χρόνο στον εαυτό μας, κάνουμε πλάνο προετοιμασίας, βάζοντας βραχυπρόθεσμους στόχους. Πχ μπορούμε να βάλουμε όρια στον θηλασμό του μεγαλύτερου, τα νήπια δεν έχουν μόνο ανάγκες όπως τα βρέφη, έχουν και επιθυμίες, οπότε μπορούμε να δούμε ποιοι θηλασμοί μπορούν να αντικατασταθούν με κάτι άλλο. Με αγάπη, σταθερά βήματα και αποφασιστικότητα να διαχειριστούμε την ματαίωση που θα προκύψει, μπορούμε να δείξουμε στο παιδί, ότι υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να συνδεθεί μαζί μας (παιχνίδι, αγκαλιές, διάβασμα βιβλίων κα). Επικοινωνούμε στο παιδί τα συναισθήματα μας, έχοντας στο μυαλό μας, ότι τα παιδιά, δεν τραυματίζονται από την ματαίωση, αλλά από συναισθήματα που είχαν και αγνοήθηκαν. Αν αγκαλιάσουμε την ματαίωση του παιδιού μας και είμαστε δίπλα του να το στηρίξουμε, ο δεσμός μας, δεν θα πληγεί, αντιθέτως, θα βγει πιο δυνατός από την δοκιμασία. Αυτό δεν σημαίνει αποθηλασμό, από την μία μέρα στην άλλη, και ούτε η λύση σε κάθε περίπτωση agitation είναι ο αποθηλασμός. Το σημαντικό, είναι να γνωρίζουμε ότι έχουμε επιλογές, δεν είμαστε εγκλωβισμένες, και μπορούμε να κάνουμε πράγματα που θα βελτιώσουν την καθημερινότητα μας.
Χρήσιμοι σύνδεσμοι και πηγές
Πηγές
Hilary Flower, MA, author of Adventures in Tandem Nursing
Ιωάννα Αντωνιάδου-Κουμάτου και συν., επιμέλεια: Ιωάννα Αντωνιάδου-Κουμάτου, Αικατερίνη Σοφιανού, Μητρικός Θηλασμός: Οδηγός για επαγγελματίες υγείας. Αθήνα, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, 2015.
