Η Άσπα Κανδύλη, εκπαιδευτικός, trauma-informed σύμβουλος ύπνου και σύμβουλος γονεϊκότητας, μας δείχνει πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τον ύπνο του παιδιού μας και τον δικό μας χωρίς να χρειαστεί να αποθηλάσουμε.
Πώς μπορώ να βελτιώσω τον ύπνο του παιδιού μου χωρίς να αποθηλάσω;
Αν το παιδί σας θηλάζει και έχει αρκετές αφυπνίσεις ή δεν κοιμάται ικανοποιητικά, ίσως φλερτάρετε με την ιδέα του αποθηλασμού. Εδώ θα βρείτε μερικούς από τους τρόπους που μπορείτε να δοκιμάσετε πριν αποφασίσετε να δρομολογήσετε τον αποθηλασμό. Πολλές μητέρες βλέπουν ότι με την εφαρμογή όσων αναφέρονται εδώ, έχουν ήδη βελτίωση στον ύπνο του παιδιού τους και αποφασίζουν να μην προχωρήσουν στον αποθηλασμό του. Ακόμη και αν αποφασίσετε όμως να αποθηλάσετε τελικά, αν φροντίσετε τα κομμάτια που αναφέρονται εδώ, το παιδί σας θα είναι πιο ξεκούραστο και πιο συνεργάσιμο.
Παρακαλούμε σημειώστε ότι στα παιδιά κάτω των 2 ετών περίπου, μπορεί να υπάρχουν συχνές αφυπνίσεις χωρίς να υπάρχει κάποια παθολογία στον ύπνο τους ή να οφείλεται σε χειρισμούς των γονέων. Υπάρχουν πολλοί ειδικοί που το αποδίδουν στον θηλασμό. Αυτοί οι ισχυρισμοί μπορεί να υποστηρίζονται μεν από ένα κομμάτι της επιστημονικής κοινότητας αλλά οι έρευνες δείχνουν μεικτά αποτελέσματα για τη σχέση ύπνου και θηλασμού (ειδικά σε μικρές ηλικίες) και δεν υπάρχει ακόμα επιστημονική ομοφωνία.
1. Φροντίστε το υπνικό περιβάλλον του παιδιού
Ξεκινήστε από το χώρο που κοιμάται το παιδί σας και δείτε μήπως δεν προάγει τον ύπνο. Συγκεκριμένα φροντίστε τα παρακάτω:
Θερμοκρασία και υγρασία δωματίου
Είναι ο ύπνος χώρος πολύ ζεστός, πολύ ψυχρός, υπάρχει αρκετή υγρασία; Το μικροκλίμα του δωματίου μπορεί να επηρεασει τον ύπνο του παιδιού σας το ίδιο και τυχόν διακυμάνσεις του κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Φως
Υπάρχει κάποια πηγή φωτός; Ιδανικά θέλουμε απόλυτο σκοτάδι στο υπνοδωμάτιο του παιδιού. Αν χρειάζεται να έχετε κάποια πηγή φωτός, προτιμήστε κάποιο φωτάκι σε θερμή απόχρωση (πορτοκάλι, κόκκινο) με ένταση όσο περίπου ένα κερί και τοποθετήστε το σε ένα σημείο που να μην βρίσκεται στο οπτικό πεδίο του παιδιού.
Θόρυβος
Γενικά θέλουμε όταν το παιδί κοιμάται να μην υπάρχουν δυνατοί θόρυβοι αλλά όχι και απόλυτη σιωπή. Η χρήση τομή είναι να υπάρχουν οι φυσιολογικοί θόρυβοι που υπάρχουν σε ένα σπίτι. Αν έχετε ηχορύπανση στη γειτονιά σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε λευκούς ήχους, ήχους της φύσης ή νανουρίσματα και απαλή μουσική στο δωμάτιο που κοιμάται το παιδί σας. Βάλτε τη συσκευή μακριά από το παιδί και όχι πολύ δυνατά για να προστατεύσετε τα αυτιά του.
Παιχνίδια και διακοσμητικά αντικείμενα
Τα παιχνίδια πάνω από την κούνια ή άλλα διακοσμητικά αντικείμενα μπορούν να είναι όμορφα αντικείμενα που κοσμούν το παιδικό δωμάτιο αλλά μπορεί να αναστατώνουν το παιδί σας και να μην το βοηθούν να χαλαρώσει. Χρησιμοποιήστε τα με σύνεση και πειραματιστείτε ώστε να δείτε αν το παιδί σας κοιμάται καλύτερα με ή χωρίς αυτά.
Θα βρείτε και άλλες πληροφορίες για το υπνικό περιβάλλον στο δωρεάν οδηγό ύπνου για παιδιά.
2. Θηλάστε συχνά μέσα στην ημέρα
Πολλά μωρά 4-18 μηνών περίπου ενθουσιάζονται για το περιβάλλον γύρω τους που ξεχνιούνται να θηλάσουν. Άλλα πάλι μπορεί να μην βρίσκονται όλη τη μέρα με τη μητέρα τους. Να πηγαίνουν στο βρεφικό σταθμό ή να τα φροντίζει κάποιος άλλος. Υπάρχουν και κάποιοι γονείς που έχουν λάβει τη (λανθασμένη) συμβουλή να θηλάζουν μόνο 2 φορές, το πρωί και το βράδυ, ή 3 φορές την ημέρα.
Αυτό που μπορεί να συμβεί σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι τα μωρά αυτά μπορεί να μη θηλάζουν μέσα στην ημέρα, να καλύπτουν αρκετές από τις θερμιδικές θερμιδικές τους ανάγκες την ημέρα αλλά να ξυπνάνε τη νύχτα ώστε να θηλάσουν. Ο νυχτερινός θηλασμός τα βοηθάει να καλύψουν τις υπόλοιπες θερμιδικές τους ανάγκες αλλά και να χορτάσουν την μητέρα τους αν ήταν απούσα (σωματικά ή πνευματικά).
Θηλάζοντας συχνά μέσα στην ημέρα ή φροντίζοντας να κάνει το μωρό κάποιους παραγωγικούς θηλασμούς πριν φύγει η μητέρα από το σπίτι, πριν πάτε κάπου ή σε κάποιες στιγμές μέσα στην ημέρα, το μωρό μπορεί να καλύψει τις θερμιδικές και συναισθηματικές του ανάγκες κάνοντας το πιο απίθανο να ξυπνήσει τη νύχτα.
3. Θηλάστε το μωρό καθώς κοιμάται
Αυτή η τεχνική ονομάζεται dream feeding στα αγγλικά και συνήθως λειτουργεί στα μωρά μέχρι 10-12 μηνών. Η κεντρική ιδέα είναι ότι η μητέρα αποκοιμίζει το μωρό της για βράδυ και το αφήνει να κοιμηθεί κάποιες ώρες. Συνήθως όταν πηγαίνει για ύπνο η ίδια, είναι 3-4 ώρες αργότερα και εκείνη τη στιγμή μπορεί να αποφασίσει να θηλάσει το μωρό της. Αυτό γεμίζει την κοιλίτσα του και πάλι προσφέροντας της ένα δεύτερο διάστημα ύπνου πριν ξυπνήσει και πάλι. Σημειώστε πως αυτή η στρατηγική (όπως πολλές άλλες) δε λειτουργεί σε όλα τα μωρά. Αν δε λειτουργεί στο δικό σας μωρό, ακολουθήστε κάποια άλλη από τη λίστα.
4. Δοκιμάστε τη συγκοίμηση ή τη μερική συγκοίμηση
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να γίνει συγκοίμηση: στο γονεϊκό κρεβάτι, στο κρεβάτι του παιδιού, στο γονεϊκό δωμάτιο ή στο δωμάτιο του παιδιού. Πόσο μακριά ή κοντά θα βρίσκεστε εξαρτάται από την αναπτυξιακή ετοιμότητα του παιδιού σας αλλά και από άλλους ανεξάρτητους παράγοντες, για παράδειγμα τη διαρρύθμιση του δωματίου, τις ανάγκες ύπνου κάθε μέλους της οικογένειας ή τα ωράρια σας.
Ακόμα και αν δεν είστε οπαδοί της συγκοίμησης, θα μπορούσατε να τη δοκιμάσετε για ένα χρονικό διάστημα ώστε να δείτε αν μπορείτε έτσι να κοιμηθείτε όλοι περισσότερο. Αν και αυτή η ιδέα δεν σας είναι αρεστή, υπάρχει η μερική συγκοίμηση όπου το παιδί ξεκινάει τον ύπνο του στο κρεβάτι του και έρχεται αργότερα στο γονεϊκό κρεβάτι ή δωμάτιο μέχρι το πρωί. Αυτή η αλλαγή δε χρειάζεται να είναι μόνιμη. Αν εξυπηρετεί την οικογένεια σας, βλέπετε πως ξεκουράζεστε όλοι και νιώθετε καλύτερα, μπορεί να είναι μια προσωρινή λύση.
5. Βομβαρδίστε το με αγάπη και σύνδεση
Τα παιδιά μας είναι δοχεία που χρειάζονται σύνδεση και αγάπη για να γεμίσουν καθημερινά. Η σύνδεση και η αγάπη “φτιάχνεται” μέσα από τον ποιοτικό χρόνο που περνούν μαζί μας και κυρίως μέσα από το παιχνίδι ή τη φροντίδα που λαμβάνουν από εμάς. Ως ποιοτικός χρόνος λογαριάζεται ο χρόνος που έχουμε ξοδέψει μαζί με το παιδί μας χωρίς αποσπάσεις (π.χ. τηλεόραση ανοιχτή, κινητό, άλλα άτομα), όντας παρόντες σωματικά αλλά και ψυχικά και αφήνοντας το παιδί να μας καθοδηγήσει στο παιχνίδι του. Μπορεί δηλαδή να συμβαίνει πως παρατηρώ το μωρό μου να παίζει με ένα παιχνίδι και κάθομαι αντικριστά του παίζοντας μαζί του ή παρατηρώντας το και μιλώντας του για το παιχνίδι αυτό.
Για ένα μεγαλύτερο παιδί μπορεί να σημαίνει ότι ρωτάω τι θα ήθελε να κάνουμε και το ακολουθώ στη δραστηριότητα που θα επιλέξει χωρίς να το πιέσω να ακολουθήσει αυτό που θέλω εγώ (εντός λογικών πλαισίων φυσικά και λαμβάνοντας υπόψιν τους πόρους που έχει μια οικογένεια, το χρόνο, τον καιρό κτλ).
Χωρίς ποιοτικό χρόνο μέσα στην ημέρα, το παιδί μας είναι πιθανό να μας αναζητήσει τη νύχτα. Είτε εργαζόμαστε μέσα ή έξω από το σπίτι ή είτε είμαστε μητέρες που δεν εργάζονται, είτε άλλοι βασικοί φροντιστές χρειάζεται να ξοδεύουμε ποιοτικό χρόνο με το παιδί καθημερινά. Πολλοί γονείς αναρωτιούνται πόσος χρόνος χρειάζεται κάθε μέρα. Όσο περισσότερο, τόσο καλύτερα θα πούμε εδώ. Αν οι γονείς εργάζονται και δεν είναι εφικτό, μπορούν τις ημέρες εκείνες να ξοδεύουν ακόμα και 10 λεπτά την ημέρα και να αναπληρώνουν τις ημέρες που είναι περισσότερες ώρες μαζί με το παιδί τους.
6. Αλλάξτε τη δική σας ώρα ύπνου
Τα περισσότερα παιδιά έχουν στο πρώτο μισό της νύχτας ένα διάστημα 3-5 ωρών που κοιμούνται σερί. Πολλές μαμάδες αποφασίζουν να μεταφέρουν την ώρα ύπνου τους νωρίτερα ώστε να εκμεταλλευτούν αυτό το διάστημα. Άλλες πάλι, εφόσον γνωρίζουν πότε περίπου θα ξυπνήσει πάλι το παιδί τους, μπορεί να μπουν λίγο πριν στο δωμάτιο, να το ξυπνήσουν σύντομα για να θηλάσει ή να το θηλάσουν κοιμισμένο ώστε να συνεχίσει να κοιμάται.
7. Προσφέρετε νερό στις αφυπνίσεις
Μπορούμε να προσφέρουμε νερό στις αφυπνίσεις αν το μωρό είναι μεγαλύτερο από 6 μηνών. Συνήθως η στρατηγική αυτή λειτουργεί όμως σε μωρά 12-24 μηνών. Ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, η δίψα μπορεί να είναι συχνός λόγος αφυπνίσεων και παρόλο που το παιδί μπορεί να καλυφθεί μέσω του θηλασμού, αυτή η στρατηγική μπορεί να βοηθήσει να μειωθούν κάποιοι θηλασμοί.
8. Δουλέψτε την αποκόλληση του παιδιού από το στήθος
Πολλές μητέρες δεν έχουν πρόβλημα να θηλάσουν το παιδί τους για να αποκοιμηθεί αλλά αναφέρουν ότι όταν το βγάζουν από το στήθος, εκείνο ξυπνάει οπότε αρχίζουν και πάλι από την αρχή τον θηλασμό.
Μπορείτε να δουλέψετε την αποκόλληση του παιδιού από το στήθος με δύο τρόπους: είτε επιλέγοντας την κατάλληλη στιγμή να το κάνετε (όχι αμέσως μόλις αποκοιμηθεί αλλά όταν βρίσκεται σε βαθύτερο ύπνο) ή βοηθώντας το παιδί να συνηθίσει την αίσθηση αυτή (βγάλτε το παιδί από το στήθος αμέσως μόλις σταματήσουν να καταπίνει γουλιές και αρχίζει το πιπίλισμα και επαναλάβετε όσες φορές χρειαστεί). Στόχος
9. Χρησιμοποιήστε κίνηση
Μερικά παιδιά ξυπνούν όταν ακούνε κάποιο θόρυβο ή νιώσουν κίνηση και οι μητέρες τους παραμένουν ακίνητες για να μην τους ταράξουν τον ύπνο. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη ευαισθησία του παιδιού σε τέτοια ερεθίσματα και μπορεί να κάνει τις μητέρες να νιώσουν εγκλωβισμένες.
Προτιμήστε τον ύπνο σε διαφορετικές υπνικές επιφάνειες και δωμάτια, με κίνηση και χωρίς ώστε να απευαισθητοποιηθεί το παιδί από τέτοια ερεθίσματα. Αν κάνετε συγκοίμηση, βάλτε τον/την σύντροφό σας ή ένα μεγαλύτερο αδερφάκι να κινηθεί πάνω στο κρεβάτι, να σηκωθεί, να ξαπλώσει. Τις πρώτες φορές θα ξυπνάει λίγο ή περισσότερο το παιδί σας αλλά σταδιακά θα δείτε ότι δεν θα το ενοχλούν τέτοιοι ήχοι ή κινήσεις.
10. Προσφέρετε το μικρό σας δαχτυλάκι για πιπίλισμα
Αν αυτό που σας ενοχλεί είναι το πιπίλισμα, μπορείτε να προσφέρετε το μικρό σας δαχτυλάκι. Δε λειτουργεί σε όλα τα παιδιά αυτό αλλά πολλά το δέχονται και αυτό δίνει ένα διάλειμμα στη μητέρα τους.
Ανακεφαλαιώνοντας
Αν το παιδί σας δεν κοιμάται και θηλάζει, δεν σημαίνει απαραίτητα πως ευθύνεται ο θηλασμός για τις αφυπνίσεις του. Παρόλα αυτά, όπως είδαμε, υπάρχουν στρατηγικές που μπορούμε να ακολουθήσουμε οι οποίες φροντίζουν τον ύπνο του παιδιού ανεξάρτητα από το θηλασμό, τα μοτίβα θηλασμού του τη μέρα και τη νύχτα, τον τρόπο που θηλάζει και το διάστημα που του επιτρέπουμε να πιπιλίσει κ.α. Μια τελευταία στρατηγική στην οποία δεν αναφερθήκαμε εδώ είναι ο νυχτερινός αποθηλασμός ή η αποσύνδεση του θηλασμού από τον ύπνο. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερο σε αυτό το άρθρο.
